Chrzan pospolity

łac. Armoracia rusticana

Jadalne są korzenie, liście (wraz z młodymi pędami) oraz kwiaty [6].

Korzeń tej rośliny jest powszechnie wykorzystywany w polskiej kuchni. W sklepach można nabyć przede wszystkim tarty korzeń, najczęściej z różnymi dodatkami. Często można go także spotkać w kiszonkach (szczególnie ogórki). Za piekący smak korzeni chrzanu odpowiada glikozyd izosiarkocyjanowy – synigryna [1]. Korzeń chrzanu stosunkowo szybko traci swoje właściwości piekące, dlatego słoiczek z zwartością należy porządnie zakręcać. Piekący smak jest bardzo intensywny, jednak krótki, znacząco różniący się od papryczek chili (za ich piekący smak odpowiada inna substancja – kapsaicyna, długotrwale paraliżująca nasze kubki smakowe, a także podrażniająca skórę). Korzeń chrzanu można zjadać na surowo lub po obróbce termicznej. Obróbka termiczna sprawia, że korzeń staje się łagodniejszy, dlatego jeżeli zależy nam na ostrości, tarty chrzan należy dodawać np. do barszczu, dopiero na talerzu. Korzeń chrzanu może być bardzo okazały, szczególnie gdy wyrośnie na gruzie (lub kamieniach). Na glebach piaszczystych najczęściej jest o wiele mniejszy.

Korzeń chrzanu jest niskokaloryczny, bowiem zawiera około 60 kcal/100g (ok. 11% węglowodanów i ok. 4% białka) [3], [4]. Zawiera także sporo witaminy C (25 mg) [5], więcej informacji w źródle [4]. Z racji intensywnego smaku, korzeń chrzanu jest stosowany głównie jako dodatek oraz przyprawa do dań. Spożywanie dużych ilości surowego chrzanu może powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego (spożywanie nie jest zalecane przy owrzodzeniach itp.).

Z chrzanu można także pozyskiwać liście [2]. Liście są duże i mogą być wykorzystywane do zawijania farszu, świetnie sprawdzają się zamiast kapusty na gołąbki. Podobnie jak w przypadku kapusty, wycinamy stwardniałe części łodyg, a liście parzymy (lub wstępnie gotujemy, aż zmiękną). W liście zawijamy dowolny farsz (może być mięsny, ale często robiłem wersje wegetariańskie, z soczewicą, ryżem i warzywami) i zapiekamy bądź dusimy w brytfance. Liście podobnie jak korzeń można dodawać do kiszonek (np. ogórków czy podagrycznika), nie trzeba ich odrzucać bowiem także są jadalne i smaczne (korzeń w kiszonce nie zmięknie, zatem będzie twardy). Liście są o wiele mniej ostre, mogą być także spożywane na surowo, ale przy surowej formie ich struktura może nie być najsmaczniejsza.

Kwiaty możemy dodawać do wiosennych sałatek oraz posypywać nimi kanapki.

Zajrzyj do darmowej próbki naszego atlasu roślin i podejmij decyzje o zakupie!

Próba smaku:

Korzeń ma bardzo ostry smak.

Próba węchu:

Starty korzeń silnie „kręci” w nosie.

Jak prawidłowo rozpoznać?

Roślina jest bardzo pospolita. Posiada charakterystyczne liście (duże, nawet do 100cm długości, podłużnojajowate) oraz bardzo ostry w smaku korzeń, długi, koloru jasnożółtego (w przekroju biały). Chrzan kwitnie też na biało od maja do czerwca.

Z czym można pomylić?

Istnieje wiele roślin o nieco podobnych i także stosunkowo dużych liściach np. szczaw tępolistny. Żadna z nich nie posiada tak charakterystycznego chrzanowego zapachu oraz smaku. W Polsce w stanie dzikim występuje tylko jeden gatunek chrzanu – chrzan pospolity.

Właściwości medyczne:

Chrzan ma działanie bakteriobójcze oraz grzybobójcze [7]. Niekiedy zaleca się stosowanie okładów z chrzanu na miejsce zaatakowane reumatyzmem [8]. Ponadto chrzan reguluje trawienie oraz zmniejsza zaparcia [9].

Film:

Zachęcam do zapoznania się z playlistą „Poradnik Chwastożercy” na moim kanale na YouTube. Pamiętaj zostawić subskrypcję oraz komentarz – wspierasz tym samym rozwój atlasu!

Wykaz źródeł:

1. Broda B., Mowszowicz J.: Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych, PZWL, 1985.
2. Łukasz Łuczaj: Dzikie Rośliny Jadalne, Chemigrafia Krosno, Krosno 2004.
3. Strona Internetowa poświęcona jedzeniu https://www.creedfoodservice.co.uk/productpdf/download/file/id/14048/name/Horseradish_Root_-_Each.pdf/
4. Strona Internetowa poświęcona wartościom odżywczym pożywienia https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/173472/nutrients
5. Mihaela Roxana Cirimbei, Rodica Dinică, Liliana Gitin, Camelia Vizireanu: Study on herbal actions of horseradish (Armoracia rusticana), Journal of Agroalimentary Processes and Technologies 2013, 19(1), 111-115.
6. Łukasz Łuczaj: Dzika Kuchnia, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, 2013.
7. Monika Fijołek: Atlas Dzikich Roślin Jadalnych. SBM, Warszawa, 2017.
8. Witold Poprzęcki: Ziołolecznictwo, Spółdzielcza Agencja Reklamowa SPAR, 1989.
9. Stuart Alan Walters: Horseradish: A Neglected and Underutilized Plant Species for Improving Human Health Horticulturae 2021, 7, 167.