Marchew zwyczajna

łac. Daucus carota

Jadalne są korzenie, liście, owoce oraz kwiatostany tej rośliny [1], [2]. Marchew zwyczajna jest rośliną dwuletnią, dlatego należy zbierać korzenie marchwi jednorocznej na jesień, a dwuletniej na wiosnę. W innych okresach korzeń będzie bardzo twardy, miał mało wartości odżywczych i nie będzie nadawał się do jedzenia. W sytuacji kryzysowej można jednak pokusić się o wrzucenie go do zupy, celem dodania smaku. Taki korzeń nawet długo gotowany, nie zmięknie dlatego trzeba go będzie wyrzucić z zupy. Prawidłowo zebrany korzeń marchwi zwyczajnej, lepiej smakuje po obróbce termicznej, aniżeli na surowo. Korzeń możemy przyrządzać na tyle samo sposobów co marchew uprawną. Można ją zatem smażyć, czy dodawać do zup. Liście razem z łodygami możemy wrzucać do zupy, najlepiej je zbierać przed zakwitnięciem rośliny, bowiem wtedy są najbardziej aromatyczne. Kwiatostany możemy smażyć na patelni. Nasiona mogą stanowić substytut kawy lub być wykorzystane jako przyprawa.

W przypadku spożycia nasion tej rośliny należy zachować uwagę, bowiem ich olejek eteryczny zawiera fenylopropanoidy, jak np. metyloizoeugenol, metyloeugenol, elemicyna, beta-asaron [3]. Niektóre z tych związków mogą mieć co prawda pozytywny, ale także niekorzystny wpływ na zdrowie [4].

Zajrzyj do darmowej próbki naszego atlasu roślin i podejmij decyzje o zakupie!

Jak prawidłowo rozpoznać?

Marchew zwyczajna należy do rodziny selerowatych, w której to kryją się rośliny śmiertelnie trujące oraz trujące. Za przykład można podać szczwół plamisty oraz szalej jadowity, obie występujące w Polsce. W przypadku tej rodziny należy zachować szczególną ostrożność, bowiem pomyłka może skończyć się śmiercią. Nie pomaga także fakt, że na pierwszy rzut oka bardzo dużo roślin z tej rodziny jest do siebie podobna.

Spośród tej rodziny, według mnie marchew zwyczajna jest jednak jedną z łatwiejszych do odróżnienia. Jej łodyga jest okrągła, pusta w środku, lekko bruzdowana oraz gęsto owłosiona (chociaż starsze okazy mogą mieć mniejsze owłosienie). Roślina posiada bardzo charakterystyczne kwiatostany, szczególnie gdy są złożone (przekwitnięte) – dając niejako efekt „ptasiego gniazda”. Jako, że bardzo często występuje stadnie, z całą pewnością będziesz miał okazję obserwować zarówno kwiatostany złożone jak i rozłożone. Po wyrwaniu rośliny powinien ukazać Ci się biały korzeń, który pachnie i smakuje jak marchewka, lecz o wiele intensywniej. Jeżeli nie czujesz marchewki, a wyłącznie samą pietruszkę, to najpewniej nie jest to marchew.

Pod żadnym pozorem nie zbieraj roślin z tej rodziny, które śmierdzą po roztarciu, albo mają czerwone plamy na łodydze (wyjątek świerząbek bulwiasty, cecha charakterystyczna – posiada bulwy). Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości, nie powinieneś zbierać tej rośliny.

Wskazówka występowania:

Roślina bardzo pospolicie występująca na terenie całego kraju. Należy spodziewać się jej na nieużytkach, łąkach oraz polach uprawnych (jako chwast). Bardzo często występuje w sadach owocowych.

Z czym można pomylić?

Można ją pomylić w wieloma roślinami z rodziny selerowatych, ale najbardziej podobny wygląd oraz liście ma trybula leśna, a także kminek zwyczajny. Obie rośliny są wykorzystywane kulinarnie. Możesz także zajrzeć w artykuł o szczwole plamistym, opisuję tam jeszcze kilka roślin z rodziny selerowatych.

Trybula leśna (łac. Anthriscus sylvestris) – w przekroju jej łodyga nie jest okrągła.

Kminek zwyczajny (łac. Carvi fructus) – posiada nasiona podobne z wyglądu i smaku do kminku, który możemy kupić w sklepie.

Właściwości medyczne:

Pomimo zasadniczych różnic w wyglądzie marchwi zwyczajnej (odmiany dzikie mają mały, biały korzeń, a uprawne zazwyczaj większy, koloru od jasnopomarańczowego do czarnego), to jednak wszystkie można podobnie wykorzystywać. Surowcem leczniczym jest korzeń oraz owoce (dotyczy to zarówno odmian marchwi uprawnej jak i dzikiej). Owoce wykorzystywane mogą być przy chorobie wieńcowej. Korzeń w celach dietetycznych, ogólnie wzmacniający odporność [5]. Stosowanie marchwi w diecie ludzkiej jest bardzo istotne, bowiem odznacza się on dużą wartością odżywczą, działa także między innymi przeciwnowotworowo, antyoksydacyjnie oraz przeciwcukrzycowo [6].

Film:

Zachęcam do zapoznania się z playlistą „Poradnik Chwastożercy” na moim kanale na YouTube. Pamiętaj zostawić subskrypcję oraz komentarz – wspierasz tym samym rozwój atlasu!

Wykaz źródeł:

1. Łukasz Łuczaj: Dzika Kuchnia, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, 2013.
2. Łukasz Łuczaj: Dzikie Rośliny Jadalne, Chemigrafia Krosno, Krosno, 2004.
3. RAPORT NAUKOWY EFSA: Kompendium substancji botanicznych w których stwierdzono obecność naturalnie występujących składników mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego w przypadku wykorzystania ich do produkcji żywności i suplementów diety. Dziennik EFSA 2012;10(5):2663. https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2018/05/Kompendium-substancji-botanicznych-w-których-stwierdzono-obecność-naturalnie.pdf
4. Patel DN, Ho HK, Tan LL, et al. Hepatotoxic potential of asarones: in vitro evaluation of hepatotoxicity and quantitative determination in herbal products. Front Pharmacol. 2015 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4335289/
5. Aleksander Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH, Warszawa, 1982.
6. Mahammad Shakheel B, Tripthi Saliyan, Satish S and Karunakar Hedge: Therapeutic Uses of Daucus carota: A Review International Journal of Pharma And Chemical Research I Volume 3 I Issue 2 I Apr – Jun I 2017 https://www.researchgate.net/publication/316430041_Therapeutic_Uses_of_Daucus_carota_A_Review/link/58fd81fea6fdccde98988775/download