Naparstnica purpurowa

łac. Digitalis purpurea

Cała roślina jest śmiertelnie trująca i zawiera kardenolidy (glikozydy naparstnicy, w liściach ok. 0,1%): np. digoksyna, glukowerodoksyna, purpureaglukozyd (A i B) [1], [2]. Jest to jedna z najbardziej trujących roślin w Polsce i na świecie. Po jej przedawkowaniu mogą pojawić się omamy wzrokowe (widzenia na purpurowo oraz żółto), zaburzenia pracy serca (np. trzepotanie oraz migotanie przedsionków, częstoskurcz nadkomorowy) oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty i bóle brzucha). Śmierć następuje poprzez niewydolność serca. Dawka śmiertelnie toksyczna wynosi zaledwie 2-3g. Substancje toksyczne wolno wchłaniają się z przewodu pokarmowego, dlatego pierwsze objawy mogą nastąpić nawet po 48 godzinach [4].

Zajrzyj do darmowej próbki naszego atlasu roślin i podejmij decyzje o zakupie!

Próba smaku:

Liście są gorzkiego smaku.

Próba węchu:

Kwiaty mają bardzo delikatny lecz przyjemny zapach.

Jak prawidłowo rozpoznać?

Roślina posiada bardzo charakterystyczne rurkowato-dzwonkowate i zwisające kwiaty, koloru purpurowego (różowego, niekiedy wpadającego w odcienie bieli). W ich środku wyraźnie widoczne są ciemniejsze plamki. Kwiaty wyrastają licznie na wzniesionej łodydze. Posiada odziomkowe, lancetowate (jajowate) liście, dużych rozmiarów (nawet do 40cm długości), z wierzchu są krótko owłosione, a spodem szarokutnerowate. Liście na łodydze są znacznie mniejsze. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia.

Wskazówka występowania:

Roślina bardzo rzadka, spotykana głównie w górach (Sudety, Beskidy oraz Tatry, niektóre zdjęcia są zrobione przeze mnie w Górach Opawskich), niekiedy dziczeje jako uciekinier z przydomowych ogródków, dlatego teoretycznie i sporadycznie można ją spotkać w lasach i zaroślach na terenie całego kraju. Gatunek występuje często w miejscach zrębu buczyn oraz borów jodłowo-świerkowych [6]. Roślina częstsza na zachodzie kraju, na wschodzie ma pojedyncze stanowiska.

Z czym można pomylić?

W przydomowych ogrodach możemy spotkać wiele podobnych gatunków, które na pierwszy rzut oka głównie różnią się kolorem kwiatów. Niektóre mogą uciekać z ogródków i dziczeć. W stanie dzikim występuje także:

Naparstnica zwyczajna (łac. Digitalis grandiflora) – posiada żółte kwiaty i jest o połowę mniej toksyczna [4]. Posiada nagie liście (spodem delikatnie owłosione). Roślina częściowo chroniona [7].

W momencie gdy naparstnica nie posiada kwiatów, można ją pomylić z wieloma innymi roślinami o nieco podobnych liściach np. gatunki z rodzaju szczaw czy dziewanna. W przypadku zbierania jadalnych szczawiów należy unikać liści o gorzkim smaku. Więcej w artykule – szczaw zwyczajny.

Właściwości medyczne:

Surowcem jest liść naparstnicy [5]. Chodź cała roślina jest silnie trująca, to ze względu na obecność glikozydów, znalazła zastosowanie w medycynie akademickiej. Na ich bazie produkowane są leki stosowane np. w ostrej i przewlekłej niewydolności serca, czy w przypadku migotania przedsionków [3]. Niegdyś był to także produkt zielarski, jednak ze względu na jego dużą toksyczność i trudność w ustaleniu odpowiedniej dawki, zdecydowanie należy odradzić własne eksperymenty [3].

Film:

Zachęcam do zapoznania się z playlistą „Rośliny Trujące” na moim kanale na YouTube. Pamiętaj zostawić subskrypcję oraz komentarz – wspierasz tym samym rozwój atlasu!

Wykaz źródeł:

1. RAPORT NAUKOWY EFSA: Kompendium substancji botanicznych w których stwierdzono obecność naturalnie występujących składników mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego w przypadku wykorzystania ich do produkcji żywności i suplementów diety. Dziennik EFSA 2012;10(5):2663. https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2018/05/Kompendium-substancji-botanicznych-w-których-stwierdzono-obecność-naturalnie.pdf
2. Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych, PZWL, Warszawa, 1985
3. Grzegorz Grynkiewicz, Wiesław Szeja: GLIKOZYDY NASERCOWE – NOWE TRENDY W CHEMII MEDYCZNEJ SAPONIN I SAPOGENIN, Wiadomości Chemiczne, 2015, 69, 11-12
4. Beata Szkolnicka, Leszek Satora, Jowanka Morawska, Dorota Szpak: Rośliny kardiotoksyczne, Lcknrski 2005/62/6
5. Aleksander Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. WARSZAWA 1982 PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH.
6. Leokadia Witkowska-Żuk: Flora Polski. Rośliny leśne, MULTICO Oficyna wydawnicza, Warszawa, 2018.
7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140001409/O/D20141409.pdf