Perz właściwy

łac. Elymus repens, Agropyron repens

Jadalne są korzenie (gotowane, pieczone, suszone i sproszkowane jako dodatek do chleba [2]), a także nasiona [1]. Kłącza perzu zbiera się wczesną wiosną, lub na jesień, są wtedy kruche i mięsiste. Surowiec nie ma w swoim składzie substancji toksycznych [4]. Zawiera olejki eteryczne, tj. karwon i agropiren, alkaloidy – awenina, oraz węglowodany tj. D-mannitol, inulina, trytycyna [3]. W aweninę bogaty jest między innymi owies [5]. Korzenie można pozyskiwać podczas pielenia ogródka, bowiem jest to bardzo częsty chwast pól uprawnych. Posiada gęstą sieć korzeni, co znacząco utrudnia długotrwałe pozbycie się całej rośliny. Korzenie są małe oraz po wyjęciu z ziemi całe oblepione ziemią. Należy je wypłukać pod bieżącą wodą, wstępnie osuszyć, pokroić, następnie wysuszyć i zmielić. Tak powstały proszek możemy dodawać do wypieku chleba (czy też podpłomyków). Można z niego wykonać także bezkofeinowy substytut kawy. Nasiona są bardzo małe i otoczone plewą, dlatego bardzo trudno pozyskać ich odpowiednią ilość.

Częstym widokiem jest zjadanie liści traw przez psy. Z moich prywatnych obserwacji wynika, że najczęściej zjadają perz właściwy. W dzieciństwie także go żułem, a powodem był jego słodki smak. Aktualnie zjadanie przez psy traw, przypisuje się chęci wywołania wymiotów, niedoborami składników odżywczych oraz ewolucyjnymi predyspozycjami odziedziczonymi po przodkach [6]. Sprawdź czy Twój pies zjada dowolną trawę, czy jednak skupia się na perzu, może się okazać, że także robi to ze względu na jego słodki smak. Ze względu na częste stosowanie środków ochrony roślin istnieje ryzyko zatrucia (nie zbieraj perzu z pól uprawnych, a kusi bo często tam rośnie!).

Liście perzu są łykowate, przyczepiają się do warg oraz języka, a w dodatku składają się głównie z celulozy, której nie możemy strawić, dlatego rzadko uznawane są za jadalne. Można jednak zjadać bardzo młode liście [7], lub wysysać słodkawy sok z młodych liści i pędów.

Zajrzyj do darmowej próbki naszego atlasu roślin i podejmij decyzje o zakupie!

Próba smaku:

Zarówno liście jak i korzenie tej rośliny są słodkie.

Próba węchu:

Roślina nie posiada charakterystycznego zapachu. Po roztarciu zapach typowy dla innych traw (rodziny wiechlinowatych).

Jak prawidłowo rozpoznać?

Roślina posiada sinozielone, szorstkie z wierzchu, długie i równowąskie (4-15 mm) liście ułożone skrętolegle na łodydze. Posiada także żółto-białawe kłącza o średnicy do 3 mm oraz kłosy (z wyglądu nieco podobne do innych traw). Młoda roślina może być płożąca po ziemi, starsze okazy rosną w górę, a ich liście często zwisają z łodyg. Jest częstym chwastem pól uprawnych oraz ogródków. Pomocnym jest wyrwanie Perzu właściwego w celu detekcji kłączy, gdyż posiada typowe i długie kłącza o słodkim smaku.

Wskazówka występowania:

Jest to częsty chwast pól uprawnych, rośnie też na przydrożach oraz skrajach lasu.

Z czym można pomylić?

Roślinę można pomylić z innymi gatunkami perzu oraz innymi gatunkami traw (rodzina wiechlinowatych). W przypadku rozpoznawania traw trzeba mieć dużą wprawę i znać przynajmniej najczęstsze gatunki występujące w Polsce. Wszystko dlatego, że wiele roślin z tej rodziny może mieć podobne liście (szczególnie w młodym stadium rozwoju). Trawy w Polsce są jednak stosunkowo bezpieczne i nie niosą śmiertelnego ryzyka zatrucia po spożyciu (co nie oznacza, że nie mogą posiadać substancji antyodżywczych).

Perz psi (łac. Elymus caninus) – jest to trawa kępkowa, bez rozłogów [3]. Jeżeli roślina nie posiada charakterystycznych kłączy, jak u perzu właściwego, nie jest to perz właściwy.

Perz sitowy (łac. Elymus farctus) – roślina rzadka, zamieszczona na wykazie roślin krytycznie zagrożonych [8]. Roślina występująca na wybrzeżu Bałtyku (wydmy), między innymi w okolicach Świnoujścia [9].

Perz siny (łac. Elymus hispidus) – roślina rzadka, zamieszczona na wykazie roślin potencjalnie zagrożonych [8]. Rośnie występuje na Południu Polski w pasie wyżyn m.in na Lubelszczyźnie oraz Świętokrzyskim (Góry Pieprzowe) [10]. Posiada węższe liście (2-3 mm).

Właściwości medyczne:

Ekstrakty z kłącza perzu mogą być wykorzystywane w chorobach układu moczowego oraz cukrzycy [12]. Kłącza perzu można pomocniczo stosować przy podwyższonym poziomie cholesterolu [11].

Film:

Zachęcam do zapoznania się z playlistą „Poradnik Chwastożercy” na moim kanale na YouTube. Pamiętaj zostawić subskrypcję oraz komentarz – wspierasz tym samym rozwój atlasu!

Wykaz źródeł:

1. Łukasz Łuczaj: Dzikie Rośliny Jadalne, Chemigrafia Krosno, Krosno 2004.
2. U. P. Hedrick: STURTEVANTS EDIBLE PLANTS OF THE WORLD, Dover Pubns; 1972.
3. Bolesław Broda, Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych, PZWL, Warszawa, 1985
4. Czesław Bańkowski, Jan Serwatka: Pożyteczne Chwasty, PZWL, Warszawa 1977.
5. Anna Dittfeld, Katarzyna Gwizdek, Damian Parol, Marek Michalski: Dieta bezglutenowa – charakterystyka grup docelowych. Postepy Hig Med Dosw. 2018; 72: 227-239. https://phmd.pl/api/files/view/356024.pdf
6. Benjamin L. Hart: Why do dogs and cats eat grass? Practical advice from the presentations, PEER-REVIEWED, 2008 https://www.researchgate.net/publication/288656215_Why_do_dogs_and_cats_eat_grass/link/57f8106608ae280dd0bcccdf/download
7. Chiej. R. Encyclopaedia of Medicinal Plants. MacDonald 1984
8. Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. https://www.researchgate.net/profile/Zbigniew-Szelag/publication/284533328_Red_list_of_the_vascular_plants_in_Poland/links/5bffc60d45851523d153938e/Red-list-of-the-vascular-plants-in-Poland.pdf
9. Ludwik Frey: ZAGROŻENIE I OCHRONA TRAW W POLSCE, ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2001 z. 476: 117-12
10. MARTA MIZIANTY, LUDWIK FREY, MAGDALENA SZCZEPANIAK: The Agropyron-Elymus complex (Poaceae) in Poland: biosystematics, January 2001 https://www.researchgate.net/publication/263236036_The_Agropyron-Elymus_complex_Poaceae_in_Poland_biosystematics
11. Aleksander Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH, Warszawa, 1982.
12. Izabela Czapska-Pietrzak, Elżbieta Studzińska-Sroka, Wiesława Bylka: Kłącze perzu (Graminis rhizoma) związki czynne i aktywność biologiczna Post Fitoter 2017; 18(3): 190-195 http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2017/12/pf_2017_190-195.pdf